‘Ik ha myn karriêre te tankjen oan ús mem’

Foto: Koos Scherjon – www.rtvnof.nl

Als je Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja (45) uit Amsterdam vraagt waar hij is geboren, zegt hij: Op de Heechfinne, tussen Damwâld en Rin- sumageast. Hij woonde daar met zijn ouders en twee zussen, een oudere en eentje die zes jaar jonger was. ,,Myn âlders wiene beide bern fan feeboeren, de ien yn Damwâld, de oar yn Eastrum. As jonkje haw ik dêr in protte útfanhûs west.’

Hoewel ‘Rinsumageast’ op zijn paspoort staat vermeld, was het gezin Bruinja meer op Damwâld gericht. Hij ging daar tot zijn achtste naar de Botkeskoalle. ,,Myn âlders wienen dêr wol fel op. Se wienen ek oansluten by de Vereniging Openbaar Onderwijs’’, vertelt Tsead. ‘Niet apart, maar samen’, zo luidde de slogan van deze vereniging. Zijn vader Foeke was eerst wasmachinereparateur bij Pranger en Rosier in Dokkum, later werd hij conciërge op de Mavo in Kollum. In die tijd verhuisde het gezin van Rinsumageast naar Kollum.

Teruggetrokken en verlegen
Toen Tsead 13 jaar was, overleed zijn moeder op 39-jarige leeftijd. ,,Se sizze wolris datsto dan yn ien klap âlder wurdst. Mar ik wie noch mar in jonkje. Én ik wie myn mem kwyt.’’ Hij herinnert zich dat hij in die tijd meer teruggetrokken en verlegen was. Op het Slauerhoff College begon hij met schrijven. ,,Us mem hat dat noait witten. Ik bin wolris benijd wat se derfan fûn hie dat ik no Dichter des Vaderlands bin. Ik hie har wol sjen wold as grutske mem.’’

Geen diploma
Tot zijn negentiende woonde Tsead in Kollum. Daarna verruilde hij het Friese dorp voor de stad Groningen, waar hij Engelse taal- en letterkunde ging studeren. ,,Ik hie wat mei it Ingelsk. Ik skreaun ek yn it Ingelsk en ik lústere altyd nei Ingelsktalige muzyk, lykas de Doors, Pink Floyd en Marillion, wat noch altyd myn favorite band is.’’ Pas daarna is hij Frysk gaan studeren en hij bracht in 2000 zijn eerste (Friestalige) bundel uit: De wizers yn it read. Zijn diploma heeft hij nooit gehaald. ,,Dêr studearre ik net foar. Ik studearre om boeken te lêzen en om sa better te wurden yn it Ingelsk en yn it Frysk.’’

Eerste goede gedicht
Dichten is voor Bruinja een vorm van nadenken. Het ene roept het andere op. ,,It hâldt my dwaande en it jout my frijheid. Myn earste echt goeie gedicht gie oer ús mem. Ik wit noch dat ik mei ús mem lâns in steech mei in hage fytste. Sy wie doe al siik. Der fleach in fûgeltsje ûnder dy hage wei. In klyster. Mem sei: ‘Ik woe dat ik dat fûgeltsje wie, dat ik fuortkrûpe koe’. Dat wie ien fan de earste gedichten dy’t ik foardroegen ha op in poadium. En ik fernaam dat minsken der troch rekke waarden. Eins ha ik myn karriêre te tankjen oan it libben, de sykte en de dea fan ús mem. Noch altyd ha ik in sterke anekdoate nedich om in gedicht te meitsjen.’’

Mooie tijd in Oostrum
Na het overlijden van zijn moeder had Tsead grote steun aan zijn pake en beppe in Oostrum, vlakbij Dokkum. Zijn oom en tante hadden de boerderij al overgenomen en Tsead speelde er veel met zijn nichtjes. ,,It waaide dêr altyd, wy dronken molke út ‘e tank en rôlen fan ‘e terp ôf. O ja, en ik wit noch dat myn pake en beppe altyd lijen hienen. Mar ik sjoch foaral werom op in gesellige tiid. It heart by myn jeugd. Eins bestiet myn jeugd út trije parten. Yn it tredde part troude myn heit op ‘e nij en kaam syn frou mei twa soannen en in dochter by ús wenjen.’’

‘Frysk is in moaie taal’
Sinds zijn debuut publiceerde Bruinja dertien bundels, zowel in het Nederlands als in het Fries. ,,Der wiene net safolle jonge dichters yn Fryslân. Dat hat my holpen. Dat ik ek yn it Frysk skriuw, makket my in bettere dichter. Frysk is in moaie taal. It ronket wat mear as it Nederlânsk. It is de taal dy’t ticht by mysels stiet. De taal dy’t ik prate mei heit, mem, pake en beppe. Mar ek yn de Ringobar en yn ‘e supermerk dêr’t ik froeger efter de kassa wurke. Dat fûnen minsken mar frjemd, in jonge efter de kassa. Se fûnen al gau dingen frjemd.’’

Myn folk
Dat Tsead in zijn jonge jaren met een lange jas en lang haar door de Voorstraat in Kollum fietste, vonden mensen ook maar raar. ,,Minsken út dizze regio hâlde graach fêst oan it âlde, dat sjochst wol oan de swarte piten. It gedicht dat ik dêroer skreaun as Dongeradichter waard my net yn tank ôfnaam. Mar eins moatst minderheden itselde behannelje as it Frysk as minderheidstaal. Wy wolle ús eigen tradysjes beskermje, mar dat betsjut datsto ek oaren de romte jaan moatst.’’ Dat hij het gedrag van mensen uit Noardeast-Fryslân over het algemeen conservatief vindt, wil niet zeggen dat hij er een hekel aan heeft om hier te zijn. Integendeel. ,,Ik fiel my hjir thús. De waarmte en de humor fan de mins- ken is bysûnder, it is wol mýn folk. Myn konservative folk.’’

Tsead Bruinja: een bevlogen ambassadeur voor de poëzie

Tsead Bruinja (Rinsumageast, 1974) is dichter en woont in Amsterdam. In 2019 en 2020 is hij Dichter des Vaderlands van Nederland. Hij schrijft in deze periode gedichten bij actuele gebeurtenissen en treedt op als ambassadeur van de poëzie. Bruinja is een dichter die in eerlijke, eenvoudige woorden zowel gevoelig als scherp kan zijn, die een inval of anekdote tot gedicht kan verheffen en rauwheid en lyriek afwisselt. Bovendien is de Friese Amsterdammer een bevlogen ambassadeur voor de poëzie: als bloemlezer, performer op podia en in de media, organisator van evenementen en aanjager van kruisbestuivingen met andere kunstvormen. Zijn werk is niet alleen in boeken, maar ook op gebouwen, pleinen en in winkels te lezen. Zo prijkt in Dokkum op de gevel van boekhandel Van der Velde een gedicht van Tsead Bruinja. Van 2017 tot begin 2019 was hij ‘Dongeradichter’ van de voormalige gemeente Dongeradeel. Sinds 2012 is Bruinja werkzaam als docent aan de opleiding Creative Writing in Arnhem. Bruinja’s bundels werden genomineerd voor de Jo Peters PoëziePrijs, de Ida Gerhardtpoezieprijs en de Obe Postmapriis. Zijn meest recente bundels zijn ‘Hingje net alle klean op deselde kapstôk / Hang niet alle kle- ren aan dezelfde kapstok’ (Afûk, 2018) en ‘Ik ga het donker maken in de bossen van’ (Querido, 2019).

Meer informatie: www.tseadbruinja.nl

2019, december, december, Redactioneel

‘Ik ha myn karriêre te tankjen oan ús mem’

De Westereender