GYTSJERK/EE – Hans Wiegel (1941) is de laatste tijd weer volop in het nieuws dankzij het verschijnen van zijn biografie. Wiegel was van 1982 tot en met 1994 commissaris van de Koningin in Friesland. Hij woonde in die tijd met zijn gezin in Gytsjerk. Wiegel was echter al langer bekend met de regio Noordoost-Friesland. In de jaren ‘70 had de Amsterdammer een woonboerderij in Ee waar hij gelukkige tijden beleefde.
‘Bjusterbaarlijk’, zo staat er met grote letters op de voordeur van de huidige woning aan het water van Hans Wiegel in Oudega (SWF). Het is het woord dat Hans Wiegel herintroduceerde na de Elfstedentocht van 1985, het jaar waarin hij als commissaris van de Koningin in Friesland bij de huldiging van winnaar Evert van Benthem een korte toespraak hield. ,,It wie in bjusterbaarlik barren’’, herhaalt Wiegel de woorden die hij 35 jaar geleden sprak na de tocht der tochten.
Het jaar erna was de tocht misschien minstens zo bijzonder. In dat jaar had het gezin Wiegel een bijzondere gast in huis, namelijk kroonprins WillemAlexander. Vooraf had hij netjes gebeld met Wiegels’ vrouw Marianne met de vraag of hij bij hen in Gytsjerk mocht logeren. Zij wimpelde hem in eerste instantie af met de woorden: ‘iedereen kan wel zeggen dat hij de kroonprins is, bel maar naar het provinciehuis.’ Uiteindelijk is het goed gekomen en schaatste de kroonprins onder de naam W.A. van Buuren in het diepste geheim de Elfstedentocht uit. Hij bleef twee nachten in het huis van Wiegel slapen om bij te komen van de zware tocht. ,,Een ontzettend aardige jongen, hij was nog maar achttien jaar. Toen hij later met Máxima trouwde werden wij uitgenodigd voor de bruiloft met als argument: jullie zijn twee dagen een vader en moeder voor mij geweest.’’
Thuis in Friesland
Hans Wiegel kijkt terug op een heerlijke tijd in Gytsjerk. Met zijn vrouw Marianne en twee kinderen Eric en Marieke woonde hij daar in een mooie villa – huize Poelzicht met twee hectare grond erbij. Al met zijn eerste vrouw – Jacquelien – had hij het er over gehad om de toenmalige commissaris van de Koningin Rijpstra op te volgen. ,,Na een vaartocht op het Statenjacht in de zomer van 1980 zei Rijpstra tegen mij: ik ga vervroegd met pensioen en jij moet me opvolgen. Ik was destijds minister van Binnenlandse Zaken en had daar nooit aan gedacht. Op de terugweg naar huis vroeg ik Jacquelien wat zij ervan vond. Ze zei: Jij moet het zeggen, als jij graag wilt dan doen we dat.’’ Het echtpaar wist dat ze zich thuis konden voelen in Friesland dankzij Wiegel zijn tweede huis in Ee waar ze regelmatig verbleven. Bovendien zagen ze het wel zitten dat de kinderen in Friesland zouden opgroeien. Een paar maanden later, op donderdag 6 november 1980, kwam Jacquelien op 26-jarige leeftijd om het leven bij een ongeluk in Veenendaal. Wiegel: ,,De kinderen waren nog maar vijf en drie jaar, ik was minister en lijsttrekker voor de VVD. Het was een zware tijd. Ik heb veel steun gehad van vrienden. Dat ook Marianne in 2005 om het leven kwam door een auto-ongeval vond ik misschien nog wel moeilijker. Zij was 53 jaar, de kinderen waren toen het huis al uit en plotseling was ik weer alleen. Pieter Sijpersma heeft deze gebeurtenissen heel mooi beschreven in mijn biografie. Het was ontroerend om te lezen.’’
Gelukkige tijd in Ee
Vlak voordat hij commissaris van de Koningin in Friesland werd – op 7 april 1982 trouwde Wiegel met Marianne, de zus van zijn overleden vrouw. ,,Zij gaf mijn leven weer toekomst’’, zei Wiegel in 1994 tijdens zijn afscheid als cdk van de provincie Fryslân.
Met weemoed kijkt hij terug op de tijd dat hij commissaris was, op zijn gezinsleven in Gytsjerk, maar zeker ook op de gelukkige tijd in Ee. Het is alweer meer dan vijftig jaar geleden dat hij daar samen met zijn vader een woonboerderij kocht op de terp van De Tibben. ,,Eén van de mooiste huizen waar ik ooit heb gewoond’’, zegt Wiegel terwijl hij naar de grote foto in zijn kamer wijst. Het was in de tijd dat hij net bekendheid verworven had als jongste Tweede Kamerlid ooit. Hij bezocht in 1968 Auke Meirink, een jonge boer uit Oosternijkerk die hij nog kende van zijn tijd bij de JOVD ( Jongerenorganisatie Vrijheid en Democratie). ,,We reden rond door het Noordoost-Friese landschap. Ik was er nog nooit geweest, maar vond het meteen een prachtig gebied. Het viel me op dat er nogal wat boerderijtjes leegstonden. Mijn ouders waren in die tijd op Schiermonnikoog en ik haalde ze op van de boot in Oostmahorn. Ik liet hen de boerderij zien die ik op het oog had. Eerst reed ik voor de grap langs wat krotten waarop mijn moeder zei ‘nee toch jongen’. Maar toen we voor de boerderij in Ee stonden zei ze: ‘Dit vind ik wél mooi’. Voor mij gaf dat de doorslag. Ik zei tegen mijn vader: Ik heb het bedacht en jij hebt geld’’, lacht Wiegel. De koop ging door. Voor 7500 gulden kochten vader en zoon Wiegel de woning aan de Tibsterwei 15 in Ee.
Een eerlijke man
In de maanden daarna werd het boerderijtje grondig verbouwd door aannemer Tolsma uit Morra. Wiegel senior was binnenhuisarchitect en meubelfabrikant van beroep en vond het mooi om mee te helpen met de verbouwing. Het huis op de Âld Terp stamt uit 1704 en werd door de heren weer in oude ere hersteld. ,,Het duurde alleen heel lang voordat we de rekening kregen en dat vonden we wel wat vreemd. Maar wat wij niet wisten was dat boeren daar pas aan het eind van het jaar betaalden. Op een dag kregen we tijdens de koffie de rekening. Wat bleek? Hij rekende een paar duizend euro minder dan begroot, want het was goedkoper uitgevallen. Dat vond ik zo bijzonder en zo eerlijk van die man. Dat gebeurde nooit.’’
Aardige mensen
Wiegel kocht het huis in oktober en werd in mei en juni verrast door de mooie kleuren van het landschap en de vele grutto’s. In juli 1969 was Wiegel samen met Koningin Juliana aanwezig bij de afsluiting van de Lauwerszee. Hij had de vlag van zijn nabijgelegen woning in Ee op die dag hoog in top. Ongeveer één keer per maand reed hij vanuit zijn werk in Den Haag naar Ee. ,,Voordat ik in de auto stapte belde ik de buren. Zij deden de kachel alvast voor mij aan. Bij aankomst ging ik naar slager Jaap de Jong in Ee waar de Beerenburg al klaar stond.
Ik mocht dan in de koelcel vlees uitzoeken. De dorpsbewoners waren ontzettend aardig. Eerst keken ze wel even ‘wat is dit voor een man’, maar als je een ‘goeie vent’ bleek te zijn, dan was het klaar. Eén van de mooiste momenten vond ik de wandelingen met een vriend van mij naar Dokkumer Nieuwe Zijlen. Dat was best een eind lopen en vooral in de winter was het snerpend koud. Bij de herberg dronken we dan Beerenburg zodat we weer warm werden. Thuis zette ik de pan op het vuur met boeuf bourguignon.’’ Vanuit het huis in Ee werden ook plannen gesmeed met onder andere Ed van Thijn, Tjerk Westerterp, Jaap Boersma en Hans van Mierlo. De jonge Kamerleden wilden graag meer leven in de brouwerij creëren in de Tweede Kamer. De voorstellen van de zogenaamde ‘Werkgroep Ee’ bereikten uiteindelijk het parlement.
Mies Bouman
Niet alleen Wiegel heeft mooie herinneringen aan de tijd dat hij in Ee woonde, ook de dorpsgenoten zullen hem nooit vergeten. ,,Hij kwam altijd voor vlees in de winkel en was later kind aan huis’’, vertellen Willy en Klaas uit Ee, de zoon van Jaap en Lolkje de Jong. ,,Hans Wiegel was bij onze bruiloft aanwezig en ook bij het 25-jarig huwelijk van onze ouders. Hij hield daar een speech en ik weet nog precies hoe hij eindigde: Zoals Beerenburg hoort bij een glaasje vol, zo hoort Jaap bij Lol.’’ Wat zowel Hans Wiegel als de familie De Jong nooit zullen vergeten was de avond dat hij te gast was bij het populaire tvprogramma In de hoofdrol, van Mies Bouman. Wiegel: ,,Jaap de Jong had tien kinderen en ik zie ze nog één voor één voorbij komen in het programma. Gelukkig wist ik alle namen.’’ Ook de inwoners van Ee herinneren zich deze uitzending nog goed. ,,Het hele dorp zat voor de tv. Maar toen had je ook alleen nog maar Nederland 1 en 2’’, lacht Marten Jan Borger uit Ee. Nadat Wiegel en Jacquelien trouwden kochten ze een wedgwood servies in Londen. Bijzonder vond hij dat ze het servies konden aanvullen bij Rosier in Dokkum. ,,Daar hadden ze meer keus dan in Den Haag. Dokkum is een fantastisch mooi stadje. We zaten graag bij de Posthoorn en als er dan speciale gasten waren kwam al het zilver op tafel.’’
Is die pake wel leuk?
Wiegel is Friesland altijd trouw gebleven, ondanks de vraag vanuit Den Haag om terug te keren in de landelijke politiek. ,,Ik had beloofd dat ik tenminste tien jaar commissaris in Friesland zou blijven. Daar wilde ik mij aan houden’’, zegt Wiegel. Nog altijd woont hij in Friesland. Hij heeft inmiddels twee kleindochters van 10 en 8 jaar. Wiegel hoopt dat ze in de kerstvakantie komen logeren. ,,Ze wonen in Den Haag en gaan daar ook naar school. Vriendinnetjes vroegen laatst aan de jongste: jij hebt toch geen opa? Nee, zei Feline, maar wel een soort opa. Wij noemen hem pake. Is die pake wel leuk? vroeg haar vriendinnetje, waarop Feline antwoordde: Mijn pake is heel lief en ook een beetje gek. Ik zei tegen mijn kleindochter: meid, dat had je niet beter kunnen zeggen.’’
In ‘Hans Wiegel’ beschrijft Pieter Sijpersma het roerige leven van een van de meest talentvolle én meest controversiële politici van na de Tweede Wereldoorlog: Hans Wiegel. Er zijn weinig politici die hun stempel zozeer op de vaderlandse politiek hebben gedrukt als hij. Zijn retorisch talent, zijn ‘gewonemensentaal’, zijn gevatheid, zijn vermogen om gecompliceerde onderwerpen tot hun essentie terug te brengen en zijn humor bezorgde Hans Wiegel al snel een grote aanhang. In 1967 kwam hij als 25-jarige Gooise Amsterdammer de Kamer in, tot dan toe als jongste Kamerlid ooit. Ten tijde van het kabinet – Den Uyl profileerde hij zich als oppositieleider. Zijn finest hour als VVD-politicus beleefde hij in 1977, toen hij vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken werd (1977-1981).Tot veler verbazing verliet hij in 1982 op 41-jarige leeftijd de Haagse politiek en werd commissaris van de Koningin in Friesland. De biografie over Hans Wiegel geeft de lezer een compleet beeld van de mens Hans Wiegel en zijn politieke leven.
