‘‘We zijn er trots op dat we mensen op zee kunnen helpen’’
Een prachtige zonsondergang, een kalme zee, bijna doorzichtige kwallen net onder het wateroppervlak: een oefenavond van KNRM Reddingstation Lauwersoog is soms puur genieten. Maar elk moment van de dag kan de pieper gaan en dan is het ernst. “Je bent eigenlijk continu als een elastiek aan Lauwersoog verbonden: het trekt altijd. Zelfs als je op vakantie bent”, vertellen schipper Jentsje van der Molen en opstappers Douwe van der Laan en Erwin van Heerde.
Tekst: Tine van Knijff-van Hijum Foto: Marcel van Kammen
Jentsje is al sinds 2003 vrijwilliger bij de KNRM, Erwin sinds 2014 en Douwe vanaf 2016. Jentsje: “Ik heb me aangemeld nadat ik op de radio over de KNRM hoorde. In eerste instantie voor het avontuur, maar mensen in nood helpen is de blijvende motivatie.”
Douwe beaamt dat en vertelt: “Ik kwam met de KNRM in aanraking tijdens een wadloopoefening en vond de snelle boten geweldig. Toen ik op Facebook zag dat ze opstappers zochten, heb ik me aangemeld.” Erwin: “Op een Reddingbootdag werd de KNRM-collectebus voor mijn neus gehouden. Toen heb ik gevraagd waar ik me kon aanmelden. Nadat ik mee was geweest op oefening, was ik verkocht.”
Zestig acties per jaar
Elke maandagavond is er oefening: weer of geen weer, de bemanning gaat het water op. “Bij reddingsacties kun je ook niet kiezen wat voor weer het is.” Er is een duidelijke hiërarchie op de boot. Ieder heeft zijn eigen taken: de schipper, de stuurman, de navigeerder en de opstappers. “Samen vormen we een goed geolied team.”
Lauwersoog is in verhouding een rustig station is, toch zijn er zo’n zestig acties per jaar. “Dat varieert van een surfer in nood – wat vaak gebeurt – motorpech, een navigatiefout of een vastgelopen boot, tot brandwonden, een hartaanval en reanimatie. Wat aan wal gebeurt, kan ook op het water voorkomen. Alles wat de hulpdiensten aan land doen, moeten wij op het water kunnen”, leggen de mannen uit.
Juiste inschatting
Een groot verschil is dat de KNRM-redders behoorlijk op zichzelf zijn aangewezen. “We moeten daarom exact weten wat er nodig is, zodat we eventuele hulp snel kunnen inschakelen. Dat kan de inzet van meerdere reddingstations zijn, of bijvoorbeeld een helikopter met een verpleegkundige die bij ons wordt afgezet.” Een oproep aan de KNRM komt altijd van de Kustwacht. “Zij schakelen het dichtstbijzijnde Reddingstation in.”
Ook al is de locatie van bijvoorbeeld een drenkeling bekend, tegen de tijd dat de KNRM in de buurt is, kan diegene door stroming al veel verder weggedreven zijn. “Wij moeten inschatten waar die persoon zich bevindt als wij ter plaatse komen. Ook moeten we beslissen hoeveel mensen we nodig hebben. Voor één drenkeling wiens locatie bekend is, is een kleinere bemanning nodig dan voor een grote zoekactie op zee.”
Oefenen in overlevingspak
Reddingstation Lauwersoog heeft twintig actieve opstappers. “Ons team mag altijd groter, nieuwe vrijwilligers zijn van harte welkom.” Kennis en ervaring doe je vanzelf op, benadrukken de ervaren redders. “Het belangrijkste is dat het werk bij je past. De rest leer je door interne opleidingen en trainingen.”
Enthousiast laat Jentsje foto’s en filmpjes zien van een oefenavond bij Engelsmanplaat, een zandplaat in het zeegat tussen Ameland en Schiermonnikoog. “Een paar nieuwe mensen hebben gezwommen in het overlevingspak, zodat ze het vertrouwen krijgen dat ze blijven drijven. Ook hebben we met de brancard geoefend en in het oude reddingshuisje gekeken, dat wordt nu vooral gebruikt als vogelkijkhut.” Detailopnames laten zien hoe het water grote hoeveelheden zand meeneemt: de locaties van geulen en slenken variëren daardoor continu. “Het water verandert altijd, daar moet je rekening mee houden.”
Al 200 jaar zelfstandig
Deel uitmaken van een KNRM-bemanning is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Het is een grote verantwoordelijkheid, daar is elk bemanningslid zich van bewust. “Zonder ons zou de Kustwacht er alleen voor staan. We hebben een convenant met de Kustwacht dat er 24 uur per dag, 7 dagen per week op elk station een boot beschikbaar is. Dat geldt voor alle 45 reddingstations.”
De KNRM is bovendien uniek omdat het een private organisatie is die onafhankelijk opereert, puur op basis van donaties en legaten. “Dat is al tweehonderd jaar zo. Voordat de KNRM er was, waren mensen op zee reddeloos verloren bij bijvoorbeeld storm. Pas als er wrakhout aanspoelde, wisten hun geliefden op de wal dat het was misgegaan. Hele gezinnen waren zo hun kostwinner kwijt. De dorpsgemeenschap zorgde voor hen door geld in te zamelen. Op den duur werd ook geld ingezameld voor reddingboten ‘om kosteloos mens en dier in nood te redden’: zo is de KNRM ontstaan. Het werkt nog steeds zo, er komt geen overheid of subsidie aan te
‘Onze donateurs zijn de redders aan wal, wij zijn de redders op zee. We doen het echt samen.’
pas. Onze donateurs zijn de redders aan wal, wij zijn de redders op zee. We doen het echt samen.”
Donateurs
De Groninger familie Visser is zo’n betrokken donateur. Deze familie heeft diverse boten en boothuizen geschonken. Het drijvende boothuis van Reddingstation Lauwersoog heet bijvoorbeeld Sietze Politiek, deze oom van de familie Visser verdronk in 1904 op het IJsselmeer. Reddingstation Lauwersoog heeft momenteel twee boten: de Springbok voor het Lauwersmeer en de Annie Jacoba Visser voor de Waddenzee. Laatstgenoemde is eveneens een schenking van de familie Visser, genoemd naar een overleden zuster van de familie. “De hele KNRM-vloot wordt binnen nu en vijftien jaar vervangen. Ook de nieuwe boten zijn al betaald, wederom dankzij schenkingen.”
Eén grote familie
De vrijwilligers van de KNRM vormen samen één grote familie. “Op ieder station tref je dezelfde mentaliteit: nuchtere mensen die voor elkaar klaarstaan. Als wij bijvoorbeeld tijdens de Tall Ships Races met andere bemanningen waarnemen voor Reddingstation Harlingen, weten we dat hun werkwijze hetzelfde is als de onze. We hoeven elkaar maar aan te kijken en we weten wat de ander bedoelt.”
Je hoeft overigens geen sterke, stoere man te zijn om vrijwilliger te worden op een reddingboot: iedereen die zich wil inzetten voor een ander is welkom. “We varen met het beste materieel dat je je kunt wensen. Maar uiteindelijk gaat het erom dat we het water opgaan om mensen in nood te helpen. We zijn er trots op dat we dat mogen doen en dat we gedragen worden door de gemeenschap. Al tweehonderd jaar.”
