De carrières van Syb en Jacob van der Ploeg – in de muziek en triatlon – verliepen lange tijd synchroon. Maar uitgerekend op de dag dat Syb met De Kast glorieerde, zat zijn jongere broer in een rolstoel. In tijden van voor- en tegenspoed waren ze elkaars steunpilaar en bleef één grote ambitie ongebroken: samen de Ironman op Hawaï volbrengen.
Peter van der Meeren
Syb van der Ploeg (58) behoeft hier nauwelijks meer introductie. Tenminste: daar waar het gaat om zijn muzikale loopbaan. Minder bekend zijn wellicht zijn sportieve optredens. Speler van het eerste elftal van Zwaagwesteinde, één keer de officiële Elfstedentocht geschaatst, die talloze keren gefietst en nog altijd verwoed hardloper en triatleet. ,,Sport is hiel wichtich foar my. It fuorret my as artyst.’’ Na terugkeer van een optreden in Terneuzen slaat de kerkklok in Kubaard inmiddels vijf uur in de ochtend, maar dat belet hem niet om een paar uur later mee te doen aan de plaatselijke Hurdrindei – en tweede te worden op de halve marathon.
De naam Jacob van der Ploeg (56) zal minder belletjes doen rinkelen. Zijn sportieve staat van dienst mag er echter ook zijn. In de triatlon en duatlon reikte hij tot de top van Nederland en de Europese subtop. Als Jacob door een misser van een verkeersregelaar niet de verkeerde kant was opgestuurd, had hij op het EK duatlon van 1995 in Hongarije de zilveren medaille veroverd.
Op 5 augustus van dat jaar imponeerde hij tijdens het Europees kampioenschap triatlon in het Duitse Stickhausen. Na 3,8 kilometer zwemmen, 180 kilometer fietsen en 42,2 kilometer lopen finishte de jongste Van der Ploeg in 8 uur, 14 minuten en 44 seconden, goed voor de vierde plaats. Dat is tot de dag van vandaag het Noord-Nederlands record. ,, Dat giet der ynkoarten oan, want der timmerje in pear talintfolle Friezen flink oan de dyk’’, zegt Jacob. ,,Dat is net slim, want rekôrs binne der om ferbrutsen te wurden en ik draach dat skitterjend oantinken al hast tritich jier mei my mei.’’
Opgesloten in het lot
Het gaat niet meer zoals je wilt
Je wordt gedwongen sterk te zijn
Al is er niemand die het zegt
(Uit: Hetere vuren, De Kast, 1998)
De in Zwaagwesteinde opgegroeide Syb en Jacob kunnen zich geen leven zonder elkaar en zonder sport (en muziek) voorstellen. Syb: ,, We wiene amper seis, sân jier doe’t we by ‘de readskes’ fuotbalje gongen. Dat waard fan hûs út stimulearre; heit spile al op syn sechtjinde yn it earste fan Dokkum.’’ Jacob: ,, Ik koe aardich meidwaan, mar Syb wie echt goed. Hy wie technysk en hat noch yn de Fryske jeugd spile.’’ Syb: ,,Ik wie mid-mid en mocht al op myn sechtjinde meidwaan yn it earste. Heit wie grutsk, mar ik wie doe ek al in soad mei muzyk dwaande. Dat wie myn passy. Omdat we doe ek al yn de wykeinen optraden, gie it fuotbaljen op snein net echt lekker.’’ Lachend: ,,Ik wie de kampioen fan de trainingen.’’ Dan, serieus: ,, Mar earlik sein wie ik ek net geskikt foar in teamsport. Bist dan te ôfhinklik fan oaren.’’
Jacob stopt rond z’n vijftiende abrupt met voetbal. ,,It kearpunt yn myn libben wie de Alvestêdetocht fan 1985. Dy makke ik fan tichtby mei en dat iepene myn eagen. ‘Díe wedstriid wol ik ris winne’, tocht ik. De heroyk grypte my.’’ Syb: ,, Dy tocht hat ús libbens flink beynfloede. We ride mei freonen fan De Westereen nei Dokkum om it mei te meitsjen en we kearden werom as oare minsken. Jacob fanwege de sport, ik troch de sfear, de muzyk, de kamera’s. It drong ta ús troch dat wy in passy fielden dy’t keppele wie oan ‘geldingsdrang’.’’ Jacob: ,, Wy lykje in hiel soad opinoar en hawwe inoar sûnt dy dei yn alles stipe. Syb my yn’e sport, ik him wêr’t it koe yn’e muzyk.’’
Beiden storten zich op de triatlon. Ze trainen zich het snot voor ogen. In de zomer van 1987 wagen ze zich aan de eerste wedstrijd, een kwart-triatlon. Jacob: ,, We wiene ‘groentjes’. Doe’t wy yn it wetter sprongen, wiene wy fuortendaliks ús briltsjes kwyt.’’ Syb, die een jaar eerder (samen met de huidige ijsmeester Sytse Prins) de Elfstedentocht volbracht: ,,Elkenien die de borstcrawl, mar Jacob en ik behearsken allinne noch mar de skoalslach…’’ Jacob: ,,Mar we koene goed fytse en rinne en kamen dochs noch as tredde en fjirde binnen. We rûnen de tsien kilometer doe al yn 35 minuten.’’ Syb: ,,Doe’t ik Jacob dy earste kear rinnen seach, fielde ik al dat er in hiele goeie wurde koe.’’
Ze krijgen niet alleen een uitstekende conditie. ,, Sport hat my selsfertrouwen jûn’’, zegt Jacob. ,,Dêrfoar wie ik in onzeker baaske. Ast sukses boekst en der seit ris ien datst talint hast, doch dat wat mei dy.’’ Syb: ,,Doe’t we fatsoenlik swimmen leard hiene, ha we in kear aardich húshâlden
yn de triatlon fan Surhústerfean. Mar ik waard op in gegeven momint mear de fertrouwensman fan Jacob, syn mental coach en trainingsmaatsje. Net allinne omdat ik drok hie mei de muzyk, mar ek omdat Jacob hiel goed waard. Ik wit noch dat ik him tidens de fytstrainingen net mear byhâlde koe. Hy koe in oere lang ‘beuke’ mei 45 kilometer op de teller. Doe ha ik in brommer kocht. Sadwaande koe ik him byhâlde. Op lange, feilige stikken gie Jacob lyk efter my riden en fierde ik it tempo hieltyd mear op.’’
De last rust op je schouders
En het gaat maar niet voorbij
Alleen door anoniem te blijven word je gespaard
Kom je hoger dan word je neergehaald
(Uit: Hetere vuren, De Kast, 1998)
De Van der Ploegen motiveren elkaar. ,,Wy hiene beide in missy en pushten inoar enoarm. It wie in stilswijend ferbûn dêr’t wy in geweldich soad ynspiraasje út hellen’’, aldus Syb. ,,It moaie wie ek dat ús âlden folslein efter ús stiene. Ik haw it letter geweldich fûn dat se fan ús suksessen genietsje kinnen hawwe.’’ Jacob: ,,Syb sliepte soms in nacht net om my coache te kinnen. Ik wit noch dat er fan in optreden daliks trochried nei Stein, dêr’t ik de oare moarns meidie oan it NK. Sûnder him wie it my net slagge, mar ek troch ús heit en mem koe ik my ûntploaie.’’
Ze leven ‘bijna Spartaans’. Syb: ,,Jacob seker. Alle dagen traine, altyd sûn ite en drinke. Ik benadere de muzyk as topsport. Fansels wie der de ‘rock’n roll’, mar ik haw altyd goed op mysels past. Alle dagen repetearje, ek al hiest gjin sin. Fan njoggen oere moarns oant let op’e jûn yn de studio. Dy drive hiene we as leden fan De Kast trouwens allegear. Sport wie ek yn dy jierren in wichtige útlitklep foar my. De kop leechmeitsje, mar ek ynspiraasje opdwaan.’’
Jacob is 22 als hij professioneel triatleet wordt. ,, Wy beseften dat ik dêrfoar better traine moast. Yn it begjin diene Syb en ik mar wat, op ús gefoel. Sido Martens hat yn dy perioade wichtich west. Syb koe him fan de muzyk, mar Sido hie ek doel oer hurdrinnen. Hy wist hoe’t in triatlontopper as Rob Barel trainde. Tagelyk wie Sido sjoernalist en skreau oer myn prestaasjes. Hy formearre in triatlonteam. Doe waard it echt serieus.’’
In 1989 waagt de jongste van de broers zich aan zijn eerste NK triatlon, de olympische afstand over 1500 meter zwemmen, 40 kilometer fietsen en 10 kilometer hardlopen. ,,Ik swom noch yn in surfpak en waard 89ste.’’ Hij somt de resultaten die in de jaren erna volgden moeiteloos op: vijftigste, negentiende, twaalfde, vijfde. ,,Ik waard hieltyd sterker, mar krige ek hieltyd mear kennis. It wie wichtich om dy troch neat en nimmen fan dyn missy ôfhâlde te litten.’’ Syb is met De Kast op 5 juli 1992 voor de eerste keer op televisie te zien en te horen. Radiopresentator Frits Spits roemt het nummer Het avontuur, maar tot een landelijke doorbraak leidt dat nog niet. ,,Wy hawwe yn dy perioade leard om dy nearne wat fan oan te lûken. Geloof hâlde yn watst dochst.’’
Het is opvallend hoe synchroon hun levens blijven lopen. Jacob sluit in 1994, hij is dan 25, definitief aan bij de top. Hij maakt als debutant indruk in de triatlon van Almere, waar een groot deel van de wereldtop aan de start staat. ,,Ik waard tsiende, as bêste Nederlanner.’’ Ook op de duatlon (hierbij wordt niet gezwommen) maakt hij indruk. Nog altijd is er de pijn van de slordigheid van die Hongaarse vrijwilliger. ,,Ik hie gewoan twadde fan Europa wurde moatten.’’ Als Jacob in de gaten krijgt dat hij de verkeerde kant is opgestuurd, is het te laat en rest plaats 29.
Dan wordt het 1995. Syb geeft met De Kast letterlijk Een teken van leven, goed voor plaats 31 in de Top-40, een videoclip en de doorbraak in het Noorden. Hjet imago van coverband wordt afgeschud. Jacob beleeft het mee en wordt er door gestimuleerd. Andersom is Syb getuige van wat uiteindelijk het sportieve hoogtepunt in het leven van zijn broer blijkt te zijn. ,,5 augustus 1995’’, zeggen ze in koor. Syb: ,,Ik fielde dat it dy dei barre soe. Jacob wie sa sterk, hy hie in wike earder 29,47 rûn oer 10 kilometer, nota bene as ûnderdiel fan in kwart-triatlon.’’ Jacob: ,,Wy hiene in hiel raceplan makke. It wie tsien oere moarns al 32 graden, mar dat koe ik wol hawwe. Dêr wiene we op taret, we trainden altyd al op it hjitst fan de dei.’’
Jacob heeft als persoonlijk record een tijd van rond de 9 uur staan, maar schittert op het EK als nooit
tevoren. ,,Nei it swimmen kaam ik as fyftichste út it wetter, mar it fytsen gie geweldich.’’ Syb: ,,180 kilometer mei in gemiddelde snelheid fan 42 kilometer yn’e oere. Hy klom nei it alfde plak.’’ Zijn broer weet tijdens de marathon nog zeven plaatsen te winnen. ,,Fjirde, op fyftich sekonden fan it brûns.’’ De 8.14,44 staat nog altijd als record in de boeken. Syb: ,,Ik tocht: dit is noch mar it begjin.’’ Jacob: ,,Dat tocht ik ek.’’
Op het cruciale punt ga je verder of terug
Je hoofd zit vol toch moet je door
Er wordt geklonken en gefeest en over je gesproken
Je maakt je los maar bent niet vrij In het open veld word je snel geraakt
Pas als je valt dan wordt de strijd gestaakt (Uit: Hetere vuren, De Kast, 1998)
Het lichaam van Jacob krijgt echter onvoldoende tijd voor herstel. Het WK in het Zuid-Franse Nice lonkt, slechts zes weken na zijn ‘toptreden’ in Duitsland. Als Nice een goede klassering oplevert, mag Jacob meedoen aan de Ironman op Hawaï, de droom van iedere triatleet. ,,Dat WK kaam te rap. Ik krige yn’e tarieding lêst fan’e linker knibbel. Ik haw yn Nice noch wol meidien, mar ik wie net yn foarm, wylst ik ûnder it swimmen yn’e Middellânske See troch de hege weagen mislik waard. 56-ste.’’ Jacob wordt door twijfels overmand en vreest dat hij zijn profcontract verliest, alsmede de financiële steun van sportkoepel NOC-NSF. ,,Ik bleau trainen en liet dêr spuiten mei cortisonen ynsette. De pine bleau.’’ Syb: ,,Ik haw lang leaud dat it noch wol goed komme soe, mar efterôf hie it ferstanniger west om in jier folslein rêst te nimmen. It bliuwt ivich skande dat der syn plafond nea berikke kinnen hat.’’
Jacob laat zich na bijna twee jaar kwakkelen opereren. Zittend in een rolstoel is hij op 6 juni 1997 aanwezig in het door 12.000 mensen bevolkte Abe Lenstra-stadion, waar Syb In nije dei ten gehore brengt. De doorbraak van De Kast is een feit. Syb beseft die avond dat zijn broer aanwezig is. Hij voelt zijn pijn, ,,mar al earder hiene wy tegearre dikke triennen gûld.’’ Terwijl In nije dei de top van de hitlijsten bereikt en van het album Niets te verliezen ruim 200.000 exemplaren over de toonbank gaan (goed voor gouden en platina onderscheidingen), zet Syb het verdriet over zijn broer om in een lied, dat in samenwerking met collega-bandlid Nico Outhuijse tot stand komt: Hetere vuren. ,,Der sprekt machteleazens út en de muzyk hat wat ûnheilspellends, mar út de tekst sprekt ek hoop. Dy woe ik Jacob jaan.’’
Straks vind je de kracht
Dan kan er niemand om je heen
Straks heb je de moed om terug te slaan
Hetere vuren hetere vuren
(Uit: Hetere vuren, De Kast, 1998)
Jacob kan alle steun gebruiken. ,,Ik siet yn in depresje. It wie ellinde. Troch hurd te wurkjen en de stipe fan benammen Syb bin ik derút kommen.’’ Syb: ,,Hy gong dingen foar ús dwaan. Voortdurend pepten we him op.’’ Lachend: ,,Witst noch dat we telefoanysk sprekoere hâlden foar de fans en do se oan de line hiest? Geweldich.’’ Jacob: ,,Ik mocht ek de hoezen foar de cd’s ûntwerpe. Uteinlik hat dat derta laat dat ik grafysk ûntwerper en kommersjeel adviseur wurden bin.’’
En hij hervindt de liefde voor de sport. ,,Ik wie noch net klear.’’ Terwijl Syb blijft hardlopen (een marathon in 3.10) merkt Jacob dat hij tijdens het schaatsen geen last heeft van de knie. Het leidt op 39-jarige leeftijd tot zijn debuut, als B-rijder, in het marathonpeloton. ,,Rydst op de Weissensee ynienen tsjin toppers as Henk Angenent en Peter de Vries.’’ In 2016 durft hij het aan om zich in te schrijven voor een triatlon op vertrouwde bodem. ,,De Frysman, tegearre mei Syb.’’ Zijn broer: ,,Jacob waard fiifde yn 10.11, ik njoggentjinde yn 11.11. Op myn fyftichste, há!’’ Hoe ouder, hoe gekker? Syb: ,,Op de kwart-triatlon ha ik trije wiken lyn noch myn persoanlik rekôr ferbettere. Op de hiele wol ik noch ien kear ûnder de alve oere komme.’’ Aan zijn gedrevenheid ligt het niet. ,,Ik nim nei optredens altyd trainingsguod mei. Nei in loopke of fytstochtsje stiest fris op it poadium.’’
De broers Van der Ploeg hebben op sportief gebied nog één grote wens. Jacob: ,,Tegearre de Ironman op Hawaï dwaan.’’ Syb: ,,Lit myn frou it net hearren, mar dêr geane we echt foar. No kin it noch. Dêr binne we tige tankber foar.’’
